Eksperci zalecają usunąć nimfę kleszcza pęsetą. Warto pamiętać, że nigdy nie wolno go wykręcać, a jedynie lekko i zdecydowanie pociągnąć do góry. Ewentualne pozostawione części kleszcza trzeba usunąć za pomocą zdezynfekowanej igły. Po wszystkim ranę powinno się przemyć środkiem dezynfekującym. Sprowadza się ona do 3 prostych kroków: Krok 1: przykładamy preparat zamrażający z technologią Anti-Parasite Removal Film w miejsce wczepienia kleszcza. Stosujemy jedną lub dwukrotną aplikację, w zależności od potrzeby. Krok 2: teraz sięgamy po przyrząd Kick The Tick, który posiada dwie końcówki. Dobieramy odpowiednią Aktywna pogoń jest znacznie mniej powszechna, gdy pasożyt po wyczuciu ofiary zaczyna aktywnie poruszać się w jej kierunku, zbliżając się do niej. Jednak ten mechanizm warunkowo nazywany jest atakiem – kleszcz nie rzuca się na człowieka ani zwierzę, a wbrew powszechnemu przekonaniu nie skacze ani nie spada z drzew. Fast Money. Latem często przebywamy na łonie natury, gdzie czekają na nas kleszcze. Ukąszenie przez tego pajęczaka może powodować groźne choroby. Jak postępować po ugryzieniu przez kleszcza? Spis treści: Jak usunąć kleszcza? Ugryzienie kleszcza – co dalej? Ukąszenie kleszcza – zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych rozwiń Wakacje to okres, w którym jesteśmy szczególnie narażeni na ugryzienia kleszczy, czyli pajęczaków żyjących na krzewach i trawach do wysokości 1,5 m Jeżeli już dojdzie do ugryzienia kleszcza, należy go jak najszybciej usunąć. Ryzyko zarażenia się jedną z chorób odkleszczowych (borelioza, odkleszczowe zapalenie mózgu) rośnie z czasem wczepienia pasożyta w naszą skórę. Jak usunąć kleszcza? Jak wyciągnąć kleszcza z ciała? Pajęczaka usuwamy, nie stosując żadnych środków (smarowanie masłem, olejem czy lakierem do paznokci jest niedopuszczalne), gdyż może to spowodować wymioty kleszcza, wraz z którymi do krwi może się dostać więcej patogenów. W aptece można się zaopatrzyć w specjalny sprzęt lub uchwycić kleszcza blisko skóry za pomocą pęsety i wyciągnąć go, lekko obracając. Jeżeli mimo to w ciele pozostanie fragment pajęczaka, należy koniecznie udać się do lekarza. Ugryzienie kleszcza – co dalej? Kleszcz w skórze to bardzo poważna sprawa – po jego wyciągnięciu miejsce ukąszenia trzeba odkazić i obserwować w celu stwierdzenia, czy nie pojawiają się rumień wędrujący, a także inne objawy, takie jak gorączka i bóle głowy. Rumień po kleszczu może wystąpić nawet w ciągu miesiąca. W takim wypadku należy od razu zwrócić się do lekarza. Ukąszenie kleszcza – zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami i zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych właściwym postępowaniem po ekspozycji na ukąszenie przez kleszcza jest: usunięcie kleszcza w całości przy zachowaniu zasad antyseptyki, obserwacja miejsca ukąszenia w kierunku pojawienia się rumienia wędrującego (erythema migrans – EM), obserwacja pacjenta w kierunku pojawiania się innych objawów zakażenia Borrelia spp.), obserwacja pacjenta w kierunku pojawiania się objawów zakażenia wirusowego (w kierunku odkleszczowego zapalenia mózgu). Rozpoznanie boreliozy opiera się wyłącznie na obrazie klinicznym. W postaciach typowych badania immunoserologiczne w kierunku przeciwciał anty-Borrelia burgdorferi są zbędne. W postaciach nietypowych natomiast potwierdzenie laboratoryjne może być pomocne, ale dopiero po upływie co najmniej 2 tygodni od pojawienia się zmiany. Rumień ujawnia się w miejscu ukłucia przez kleszcza zwykle po 1-3 tygodniach (a nawet do 3 miesięcy). Typowa zmiana początkowo ma formę plamy wyniesionej ponad poziom skóry i szybko się powiększa, wykazując centralne przejaśnienie. O pewnym rozpoznaniu można mówić, gdy zmiana w ciągu kilku dni przekroczy średnicę 5 cm (warto zaznaczyć granice długopisem i skontrolować po 1-2 dniach bez stosowania antybiotyku). Ujawnienie się rumienia w czasie krótszym niż 2 dni po ukłuciu przez kleszcza oraz średnicy mniejszej od 5 cm przemawia przeciw rozpoznaniu i może być związane z wystąpieniem odczynu alergicznego lub toksyczno-zapalnego jako reakcji na ukąszenie. Ugryzienie kleszcza – diagnostyka laboratoryjna Rozpoznanie każdej postaci klinicznej boreliozy wymaga dwuetapowego protokołu diagnostycznego. W pierwszym etapie należy wykazać obecność swoistych przeciwciał IgM lub IgG (w zależności od postaci klinicznej) metodą immunoenzymatyczną. W drugim etapie u chorych z wynikami dodatnimi lub wątpliwymi należy wykonać oznaczenia techniką Western-blot (tzw. test potwierdzenia – najlepiej z rozbiciem krążących kompleksów immunologicznych (kki/CIC). Przeciwciała klasy IgM mogą być wykrywane już w 2. tygodniu choroby, ale u większości chorych ich obecność ujawnia się kilka tygodni później. U chorych w stadium wczesnym w przypadku dodatniego wyniku testu immunoenzymatycznego i ujemnego Western-blot należy rozważyć powtórzenie tego ostatniego badania po upływie 2-4 tygodni. Ukąszenie kleszcza – leczenie Decyzja o rozpoznaniu i leczeniu boreliozy powinna być podejmowana wyłącznie przez lekarza na podstawie obrazu klinicznego z uwzględnieniem wyników badań dodatkowych. Leczenie trwa przynajmniej 21 dni i opiera się na antybiotykoterapii. Profilaktyka – ochrona ciała, szczepionka na kleszcze Postawą zapobiegania boreliozie jest ochrona ciała przed kleszczami podczas przebywania w rejonach ich występowania, stosowanie repelentów oraz odpowiednio wczesne ich usuwanie mechaniczne. Profilaktyka poekspozycyjna w formie jednorazowej dawki doksycykliny jest uzasadniona tylko w przypadku mnogiego pokłucia przez kleszcze podczas pobytu w rejonie endemicznym osoby dorosłej pochodzącej spoza tego terenu. Skuteczność tego typu profilaktyki u dzieci nie została dotychczas potwierdzona. W Polsce odsetek kleszczy zarażonych Borrelia spp. jest niewielki (ok. 3-25%). Ryzyko zakażenia jest większe na terenach endemicznych (województwa warmińsko-mazurskie i podlaskie). Wyciągniętego ze skóry kleszcza nie bada się standardowo w kierunku nosicielstwa Borrelia spp., jednak takie badanie można przeprowadzić, jeżeli zachowamy pajęczaka i dostarczymy go do laboratorium w zamkniętym naczyniu. Jak dotąd nie została opracowana szczepionka przeciw kleszczom – istnieje natomiast możliwość zaszczepienia się przeciw innym chorobom odkleszczowym, głównie zapaleniu mózgu. Narządy gębowe – znajdują się w przedniej części puszki głowowej. W ich skład wchodzą: – żuwaczki (mandibulae), – szczęki, żuchwy (maxillae), – wargi dolne (labium), – wargi górne (labrum). Od strony jamy gębowej do wargi górnej przylega nadgębie (epipharynx), a pomiędzy przełykiem i wargą dolną znajduję się podgębie (hypopharynx). Typy aparatów gębowych: W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu i sposobu jego pobierania aparaty gębowe uległy modyfikacjom. Wyróżnia się: 1. Aparat gębowy gryzący (ortopteroidalny): – występuje u owadów nalężących do prostoskrzydłych (Orthoptera), chrząszczy (Coleoptera), karaczanów (Blattodea), skorków (Dermaptera), siatkoskrzydłych (Neuropterida) i ważek (Odonata). – jest przystosowany do pobierania pokarmu o konsystencji stałej. – owady posiadające taki aparat odżywiają się pokarmem zwierzęcym, roślinnym lub organicznymi odpadkami. Aparat gryzący składa się: – wargi górnej (labrum) – służy do przytrzymywania pokarmu. Mieszczą się na niej sensille smakowe. – żuwaczek (mandibulae) – są ruchomo połączone z puszką głowową i ułożone prostopadle do osi ciała. Mają ostre wewnętrzne krawędzie i ostro zakończone wierzchołki. Służą do odcinania, gryzienia i miażdżenia pokarmu. – szczęki (maxillae) – połączone stawowo z puszką głowową. Elementami szczęk są: – kotwiczka (cardo), – pieniek (stipes), – żuwka zewnętrzna (galea), – żuwka wewnętrzna (lacinia), – głaszczki szczękowe (palpus maxillaris). Wyszukują pokarm dzięki sensillom mieszczących się na głaszczkach, a następnie przytrzymują i rozdrabniają pokarm za pomocą żuwek. – warga dolna (labium) – przykrywa od dołu otwór gębowy. Składa się z: – podbródka (submentum), – brody (mentum), – języczków (glossae), – przyjęzyczków (paraglossae), – głaszczków wargowych (palpi labiales). Wargi dolne służą do wyszukiwania i przytrzymywania pokarmu. 2. Aparat gębowy gryząco – liżący (apoidalny): – występuje u pszczół (Apis), trzmieli (Bombini) i os (Vespula spp.), – przystosowany jest do pobierania pokarmu płynnego np. nektaru kwiatowego, – jest podobnie zbudowany jak aparat gryzący : – warga górna – stworzona jest przez chitynową płytkę, – żuwaczki – mają kształt szabli. Służą do budowania gniazd i ich czyszczenia, do zbierania i rozdrabniania pyłku kwiatowego, walki oraz do obrabiania wosku. – szczęki i warga dolna – są połączone za pomocą wiązadełka i tworzą kompleks szczękowo-wargowy wyglądający jak ryjek. Długi owłosiony języczek zwany trąbką ssącą (proboscis), służy do wysysania nektaru i pobierania wody. 3. Aparat gębowy kłująco – ssący (hempteroidalny): – występuje u owadów należących do rzędu pluskwiaków (Hemiptera). – umożliwia pobieranie pokarmu płynnego z tkanek roślinnych (mszyce) lub zwierzęcych (pchły,wszy). – wszystkie części aparatu gębowego uległy wydłużeniu: – warga górna – ma kształt wyrostka i jest krótsza od wargi dolnej, – żuwaczki – przybrały postać długich, ostro zakończonych szczecinek, które służą do nakłuwania tkanek, – szczęki – wydłużone w kształcie szczecinek. Dwie szczęki łączą się ze sobą tworząc dwa kanały: – górny większy – pokarmowy albo ssący (canalis alimentaris), – dolny mniejszy – ślinowy (canalis salivarius). Dzięki szczękom owad pobiera pokarm. – warga dolna – dobrze umięśniona. Ma wyżłobienie, w którym się chowają żuwaczki i szczęki w czasie spoczynku. 4. Aparat tnąco –liżący (tabanoidalny): – występuje u samic niektórych muchówek z rodziny bąkowatych (Tabanidae). – wykorzystywany jest do przecinania skóry i spijania krwi. 5. Aparat liżący (muskoidalny): – występuje u wielu muchówek np. muchy domowej (Musca domestica), – umożliwiają pobieranie pokarmu płynnego, półpłynnego i stałego. – składa się z 3 części: – dzióbka (rostrum) – miękki, błoniasty o kształcie stożka. Jest zakończony otworem gębowym (os). – haustellum – zbudowany jest z rynienkowatej wargi górnej, która z podgębiem tworzy kanał pokarmowy i wargo dolnej, otaczającej wszystkie elementy haustellum. – tarczy oralnej (labellum) – na jej spodniej stronie mieści się sieć kanalików służących do filtrowania pokarmu. 6. Aparat ssący (lepidopteroidalny): – występuje u motyli (Lepidoptera). – zbudowany jest z silnie zredukowanych i bardzo zmodyfikowanych części, pozwalających na pobieranie pokarmu płynnego np. bardzo głęboko znajdującego się w kwiecie nektaru. – warga górna ma kształt małej półkolistej płytki i przylega do szczęk. – żuwki zewnętrzne tworzą ssawkę, która umożliwia pobieranie pokarmu. W czasie spoczynku jest ona zwinięta, a w czasie pobierania pokarmu rozwija się. – warga dolna jest szczątkowa i posiada głaszczki. Rys. 1. Typy aparatów gębowych występujące u owadów. Źródło: Bunalski M., Piekarska-Boniecka H., Wilkaniec B. 2009 „Entomologia. Entomologia ogólna cz1.” Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne Gillott C., 2005 „Entomology Third Edition” Springer: 57-89. Grabda E., 1973 „Zoologia. Bezkręgowce, Tom I” Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Imms, A. D., 1957 „A General Textbook of Entomology” Publisher: Methuen & Co. Snodgrass 1935 „Principles of Insect Morphology” Cornell University Press.

aparat gebowy kleszcza w skorze